فرهنگی، فلسفی، هنری
منطق «قانون صحیح فکر کردن است». یعنى قواعد و قوانین منطقى به منزله یک مقیاس و معیار و آلتسنجش است که هرگاه بخواهیم درباره برخى از موضوعات علمى یا فلسفى تفکر و استدلال کنیم باید استدلال خود را با آن مقیاسها و معیارها بسنجیم و ارزیابى کنیم که بطور غلط نتیجهگیرى نکنیم، منطق براى یک عالم و فیلسوف که از آن استفاده مىکند نظیر شاقول یا طراز است که بنا از وجود آنها براى ساختمان استفاده مىکند و مىسنجد که آیا دیوارى که بالا برده است عمودى استیا نه؟ و یا آیا سطحى که چیده است افقى استیا نه؟
لهذا در تعریف منطق مىگویند: آلة قانونیة تعصم مراعاتها الذهن عن الخطا فى الفکر. یعنى منطق ابزارى است از نوع قاعده و قانون که مراعات کردن و بکار بردن آن ذهن را از خطاى در تفکر نگه مىدارد.
از تعریفى که براى منطق ذکر کردیم فایده منطق نیز روشن مىشود معلوم شد فایده منطق جلوگیرى ذهن است از خطاى در تفکر; ولى از تعریف نامبرده روشن نشد که منطق چگونه جلوى خطاى در تفکر را مىگیرد. توضیح کامل این مطلب موقوف به این است که ما قبلا ولو اجمالا با مسائل منطقى آشنا شده باشیم. ولى ما به طور اجمال در اینجا این مطلب را بیان مىکنیم.
در اینجا لازم است فکر را تعریف کنیم، زیرا تا تعریف فکر، به مفهومى که منطق در نظر دارد روشن نشود، ابزار بودن منطق براى فکر و بعبارت دیگر «خطا سنج» بودن علم منطق براى فکر، روشن نمىشود.
تفکر عبارت است از مربوط کردن چند معلوم به یکدیگر براى بدست آوردن معلوم جدید و تبدیل کردن یک مجهول به معلوم. در حقیقت تفکر عبارت است از سیر و حرکت ذهن از یک مطلب مجهول به سوى یک سلسله مقدمات معلوم و سپس حرکت از آن مقدمات معلوم به سوى آن مطلوب براى تبدیل آن به معلوم.
لهذا در تعریف فکر گاهى گفته شده است:
«ترتیب امور معلوم لتحصیل امر مجهول».
گاهى گفته شده است:
«ملاحظة المعقول لتحصیل المجهول».
و گاهى گفته شده است:
من المبادى الى المراد» «الفکر حرکة الى المبادى
ذهن آنگاه که فکر مىکند و مىخواهد از ترکیب و مزدوج کردن معلومات خویش مجهولى را تبدیل به معلوم کند، باید به آن معلومات شکل و نظم و صورت خاص بدهد.
یعنى معلومات قبلى ذهن تنها در صورتى مولد و منتج مىشوند که شکل و صورت خاصى به آنها داده شود منطق قواعد و قوانین این نظم و شکل را بیان مىکند.
یعنى منطق به ما توضیح مىدهد که معلومات ذهنى قبلى تنها در صورتى زاینده خواهند بود که بر اساس مقررات منطقى شکل و صورت گرفته باشد.
اساسا عمل فکر کردن، چیزى جز نظم دادن به معلومات و پایه قرار دادن آنها براى کشف یک امر جدید نیست، پس وقتى که مىگوئیم منطق قانون صحیح فکر کردن است، و از طرف دیگر مىگوئیم فکر عبارت است از حرکت و سیر ذهن از مقدمات به نتایج، معنیش این مىشود که منطق کارش این است که «قوانین درستحرکت کردن ذهن را نشان مىدهد» درستحرکت کردن ذهن چیزى جز درست ترتیب دادن و درستشکل و صورت دادن به معلومات نیست.
پس کار منطق این است که حرکت ذهن را در حین تفکر تحت کنترل خود قرار مىدهد.
منبع: کتاب آشنایی با علوم اسلامی جلد یک- مکارم شیرازی
| پازیریک | کلاسوفی | فروشگاه |
| وبلاگ کلاسوفی | درباره کلاسوفی | منطق |